Provincieambtenaren op een andere manier in gesprek met burgers

De vraag van de provincie Overijssel aan programmadirecteur Dialoog & Ethiek Erik Pool was eigenlijk: wil je een lezing geven over tegenspraak? Maar Erik stelde iets anders voor. Zo ontstond een gezamenlijk onderzoek – of ‘expeditie’ – rond de vraag: wat is een goede ambtelijke dienst? Even weg van hun bureau en telefoon voerden collega’s uit Overijssel dit voorjaar gesprekken met burgers, op zoek naar antwoorden.

Verbeelden

Tijdens Wijs naar de wet 2024 werd een aantal uitkomsten van deze filosofische gesprekken gepresenteerd. Niet in old school PowerPoint, maar creatiever en beeldender: op gitaar, in spoken word, met video en zelfs met een door AI-gegenereerde songtekst. Want door de inzichten te verbeelden, kom je eerder tot de kern en blijf je makkelijker weg van jargon.

Twee deelnemers spraken bijvoorbeeld met een 90-jarige man over zijn leven, de huidige maatschappij en over hoe deze man het contact met de overheid ervaart. In een filmpje komt hij aan het woord: “Vroeger waren we met 7 miljoen mensen, toen kreeg ik nog iemand aan de telefoon. Nu zijn het er 17 miljoen en krijg ik geen contact meer.” Onder zijn citaat is de vijfde symfonie van Beethoven gemonteerd, omdat die past bij zijn gevoel: Bam, bam, bam, baahm! Via deze link kun je het filmpje bekijken.

Roestige kooi

Wat een goede ambtelijke dienst is, is voor iedereen anders, zo blijkt uit de gesprekken. Rode draad is het hervinden van menselijkheid. Zo was te horen: “Ons systeem is niet menselijk meer. Hoe geven we de mens weer een plek?” Een andere deelnemer noemde een liedje van Johnny Cash: I’m gonna break this rusty cage and run.“ De belemmeringen van al die regels voelen soms als een roestige kooi, maar wij kunnen niet weglopen, we moeten door. We hebben als ambtenaar een wezenlijke functie in de maatschappij.”

Zelf ervaren

De filosofische gesprekken met burgers over een goede ambtelijke dienst hebben de deelnemers geraakt. Het verbeelden van die ervaring was zinvol, vertellen ze, maar het effect écht overbrengen is lastig. Anderen zouden, zo luidt de conclusie, zelf in gesprek moeten met burgers, om de waarde daarvan te ervaren.

Gespreksmethode

Centraal in de expeditie van de provincie Overijssel: de gespreksmethode Kralenspel van filosoof Jos Kessels. Deze stelt 10 filosofische vragen centraal.

De expeditie van de provincie Overijssel werd begeleid door Erik Pool, Bram Dees, Ellen Hagemeijer en Anita Heimans. Ellen en Anita maken deel uit van de Rijksbrede community gespreksleiders die door de programmadirectie Dialoog & Ethiek is opgezet. Anita: “Het Kralenspel is een vorm van socratische reflectie die ingaat op de persoonlijke laag: wat huist er in je hoofd, je hart en je buik en waarom is dat?” Ellen knikt: “De essentie is voor mij: scherp krijgen wat ons te doen staat, welke belemmeringen daarin zitten en hoe we die kunnen overwinnen.”

Ook in gesprek?

Nieuwsgierig geworden naar deze manier van gesprekken voeren en verbeelden? Neem contact op met de programmadirectie Dialoog & Ethiek via dialoogenethiek@rijksoverheid.nl voor een expeditie op maat.