Onderzoek in voorbereiding: wat verwachten mensen van een ambtenaar?
Ambtenaren worstelen soms met hun rol. Wanneer mag je afwijken van de wet? Wat als je beleid echt niet kunt of wilt uitvoeren? Tijdens Wijs naar de wet werd een onderzoek in de steigers gezet dat burgers zulke vragen voorlegt. Deelnemers dachten mee over de precieze vraagstelling.
Burgers wordt op allerlei manieren naar hun mening gevraagd. Meestal draait zulke burgerparticipatie om inhoudelijke thema’s. Maar wat als je de burger zou vragen hoe een ambtenaar zijn of haar werk moet doen?
Continu onderzoek
Een van de methoden voor burgerparticipatie is de participatieve waarde-evaluatie (PWE). De PWE is inmiddels al zo’n 70 keer ingezet in opdracht van overheden. Bedenker Niek Mouter leidt vandaag de discussie. Hij vertelt waarom mensen de PWE waarderen: “Mensen vertrouwen de representatieve democratie, zo beweren wetenschappers, mits deze continu onderzoek doet naar voorkeuren en zorgen van burgers. Dus vaker dan eens in de vier jaar. De PWE vult daarbij een gat tussen live inspraakavonden en online enquêtes.”
Vragen aan burger
Vandaag verkent een groep ambtenaren of je burgers ook zou kunnen vragen wat ze verstaan onder goed ambtelijk vakmanschap. Niek prikkelt de aanwezigen meteen: “Is het relevant wat de burger daarvan vindt? Wat als het antwoord niet past bij hoe jij je werk doet?” Ervan uitgaande dat zo’n antwoord wel invloed móet hebben, welke vragen zou jij dan willen stellen, vervolgt Niek. De aanwezigen hebben wel ideeën:
- Hoe lang houd je als ambtenaar voet bij stuk, als je de politiek of ambtelijke top adviseert? Hoe vaak blijf je tegenspreken als je overtuigd bent dat zij zaken over het hoofd zien?
- Wanneer heb je als ambtenaar ‘goed geluisterd’ naar de samenleving? Moet je altijd zelf in gesprek of is gebruik van eerder onderzoek of overleg met belangengroepen ook voldoende?
- Wanneer kies je als ambtenaar in de uitvoering (van bijvoorbeeld herstelregelingen) voor snel en ruimhartig? En wanneer voor zorgvuldig en op maat?
- Wanneer is er ruimte voor maatwerk in de uitvoering en wanneer is voorspelbaarheid belangrijker?
- Wanneer mag je afwijken van de letter van de wet?
- Welke rol mag de persoonlijke mening van een ambtenaar spelen? Kan een ambtenaar die het oneens is met het beleid beter opstappen?
- Hoe ziet de balans eruit tussen doen wat de politiek vraagt en vasthouden aan de grondwet, internationale verdragen etcetera?
- Zou een uitvoeringstoets verplicht moeten zijn bij elke beleidsbeslissing?
- Mag je je als ambtenaar mengen in het publieke debat?
- Hoe vind je als ambtenaar een balans tussen openheid (bijvoorbeeld inzichten en meningen delen op social media) en bedreigingen en afrekeningen, ook binnen de eigen organisatie?
Politieke achtergrond
Er lijken genoeg aanknopingspunten voor een participatie-onderzoek naar ambtelijk vakmanschap. De groep blijkt erg nieuwsgierig naar wat mensen van ‘de ambtenaar’ verwachten. Zo dringt ook de vraag zich op of die verwachtingen zullen verschillen per politieke achtergrond. “Kunnen we uitzoeken”, belooft Niek. Punt voor het lijstje van Dialoog & Ethiek, dat dit onderzoek na de zomer daadwerkelijk in gang wil zetten.
Meer inzicht
Niek besluit met een interessant inzicht uit eerdere toepassingen van zijn PWE: veel mensen weten nauwelijks (of helemaal niet) wat een ambtenaar eigenlijk doet. “Bijvoorbeeld omdat ze persoonlijk geen ambtenaren kennen, ze spreken ze nooit.” Ook dat maakt deze methode volgens Niek interessant: niet alleen levert deze antwoorden op voor de overheid, maar mensen die meedoen aan het onderzoek krijgen meer inzicht in het werk van ambtenaren en bestuurders en de dilemma’s waar zij voor staan. “Alleen al daarom is het nuttig.”
|
PWE in het kort
|