De wet loslaten, de mens vasthouden

Column Sandra Palmen

Wijs wijzen naar de wet, wijs verwijzen naar de wet of op wijze wijze wijzen naar de wet. Het lijkt allemaal een semantische discussie te zijn. Terwijl er veel meer is dan het uitvoeren van de wet, het gaat om toepassen van het recht. Daar ga je wijs én in verbinding met de democratische rechtsstaat, mee om. Wijs betekent met professionele wijsheid snappen dat uit de feiten en omstandigheden het recht volgt. Maar ook dat het toepassen van wet- en regelgeving effecten heeft op burgers en op hun leven. 

Wet,- en regelgeving gelden voor iedereen en in het algemeen belang. Het is onmogelijk om alle individuele situaties mee te wegen bij de totstandkoming ervan. In verreweg de meeste gevallen werkt wet,- en regelgeving uit zoals bedoeld. Voorwaarde is natuurlijk wel dat ook wet,- en regelgeving uitgevoerd wordt zoals bedoeld. In uitzonderingssituaties blijkt dat de uitvoering van wet,- en regelgeving onnodige nadelige effecten heeft of dat er door samenloop van de diverse sectorale  wetgeving effecten zijn die disproportioneel nadelig uitwerken. Dat vraagt om menselijke maat  zodat de algemene beginselen van behoorlijk bestuur hun werk kunnen doen. Daarmee wordt de bevoegdheid van de overheid begrensd en de positie van de burger versterkt met de focus op rechtsbescherming. 

Dat klinkt allemaal best ingewikkeld maar eigenlijk komt het erop neer dat het gevoel van rechtvaardigheid een belangrijke richtingaanwijzer is om recht te doen. Ons rechtsstelsel zit namelijk zo in elkaar dat niemand in de knel hoeft te komen omdat er, indien nodig, corrigerende mechanismen werken. Rechtvaardigheid als verbinding tussen ethiek en recht maar ook de rechtvaardigheid die in onze rechtsstaat de verbinding legt tussen de Staat en het Recht. Niet langer het adagium “regel is regel” laten gelden als dat betekent dat dit onrechtvaardigheid oplevert. 

Met het kunnen loslaten van de wet houd je de mens weer vast. Als je op een andere manier naar regels kijkt dan veranderen deze regels ook. Werken volgens rechtsbeginselen vraagt om een andere manier van kijken naar de wet. Als je de wet uitvoert met de toepassing van rechtsbeginselen dan wijs je naar de wet op wijze wijze.

Sandra Palmen is strategisch adviseur bij het ministerie van Financiën