Indruk van een warm data lab 'Leren in een veranderende wereld'
“Die stoelen staan vast met een reden zo opgesteld” hoor ik een van de deelnemers zeggen bij binnenkomst. En dat klopt. Tijdens deze professionaliseringsdag voor gespreksleiders bij de rijksoverheid voeren we met Caroline Wiedenhof een dialoog in de vorm van een warm data lab.
“Het is de minst doelgerichte, meest omvattende en verbindende werkvorm die ik ken” zegt Caroline er zelf over. “In korte tijd geeft het toegang een ongelooflijke hoeveelheid kennis. Caroline is sinds de eerste kennismaking met Nora Bateson op 6 december 2024 inmiddels zelf getraind in systeemtheorie en het begeleiden van deze warm data labs. Het is een vorm die bedrieglijk eenvoudig oogt, maar die wel een heel zorgvuldige opbouw kent. De sessie begint met een persoonlijk verhaal, ditmaal van Jessica Vuijk. Daarna staat één vraag centraal die in een groot aantal groepjes de start is voor gesprekken. Vandaag is de vraag “wat is leren in een veranderende wereld.” Bij elk groepje (van inderdaad vier of vijf stoelen in een kleine kring) ligt een invalshoek: economie, kunst, politiek, geschiedenis… De deelnemers kiezen zelf hoe zij vervolgens met elkaar in gesprek gaan. Persoonlijke verhalen? Werkervaringen? Filosofische bespiegelingen? Alles mag er zijn. En wanneer je als deelnemer denkt “ik ben eigenlijk wel nieuwsgierig naar een andere invalshoek” dan sta je op en ga je naar een ander groepje.
Wat brengt deze opzet teweeg? Heel veel, te veel om allemaal hier te noemen. In mijn hoofd zoemen de verhalen als bijen rond de korf. Na één uur, rekent een deelnemer voor, hebben we met 44 deelnemers in potentie ruim 900 verhalen gedeeld. “Smullen” noemt een andere deelnemer de rijkdom aan kennis en ervaring die er in de ruimte is. “Telkens een mini-reisje door de gedachten van een ander” vindt nog iemand. “Je ervaart deel te zijn van een systeem.”
Voor sommigen is het ook wel pittig: het rumoer, de veelheid aan verhalen, in eerste instantie ook het ongemak om zomaar op te staan en weg te gaan (dat had ik zelf ook inderdaad), en andersom te merken wat er met je eigen verhaal gebeurt wanneer iemand in de groep vertrekt. Voor anderen is de werkvorm een openbaring. “Ik ben echt getroffen door wat er met mijn energie gebeurde. Meestal gaat tijdens een sessie mijn energie aan het eind wel wat naar beneden, een curve zeg maar. Nu was bij de start mijn energie op nul, het was echt zoeken naar een begin, maar toen ik eenmaal van start was ging de energie alleen maar verder en verder omhoog.” Ik had zelf ook nog best een uur door kunnen gaan.
“Wij hebben hier eigenlijk de veranderende wereld in het klein” reflecteert een van deelnemers, “en toen vroeg ik me af: hoe begeef ik me daarin?” Nog iemand beaamt dit: “In een wereld met zoveel stemmen heb ik de neiging om mijn eigen verhaal maar te gaan vertellen, dat geeft me houvast. Maar hoe leer ik dan?” De terugblik op de sessie geeft nog weer nieuwe verhalen.
Voor Caroline ligt de kracht ook in de erkenning van hoeveel er gebeurt tussen mensen, hoe de verhalen telkens veranderen, terwijl iedereen zelf de eigenaar van de verandering blijft. Zelf ben ik ook geraakt door de verhalen. Wat is er veel! En ook mijn eigen gedachten hebben me verrast. Ieder verhaal opent een luikje naar iets wat er kennelijk was of kon zijn zonder dat ik het wist. Ik heb me laten veranderen – is dat misschien de essentie van leren voor mij?
door Miriam van Staden