Reflectie Jessica Vuijk nav boekpresentatie en symposium 'Leiders in de storm'
Hoe koesteren en beschermen wij onze democratie? Welke rol hebben ambtelijk leiders daarin? Zo’n honderd leidinggevenden en andere belangstellenden praatten 12 oktober mee over deze vragen, tijdens het symposium Leiders in de storm. Enkele van hen deelden na afloop hun overdenkingen, zo ook Jessica Vuijk, gespreksleider bij rijksbreed programma Dialoog & Ethiek.
Precieze dialoog
Op donderdagavond 12 oktober tijdens het symposium ‘Leiders in de storm’ luister ik naar de verhalen en oproepen van collega-ambtenaren. Niet zomaar ambtenaren….topambtenaren. Mensen met macht en moed. Op een gegeven moment wordt er een uitspraak gedaan waarvan ik rechterop ga zitten, we moeten met elkaar in ‘precieze dialoog’. Niet zomaar een dialoog, een precieze dialoog. Ja precies dat moeten we doen. Nu bestaat 90% van mijn werk uit mensen uitdagen na te gaan waarom ze denken wat ze denken en doen. En oh zo vaak lukt het dan net niet om mensen hun eigen gelijk te laten onderzoeken. Want te weinig tijd, te veel mensen in de groep (we hebben een directie-heidag, leuk we doen een dialoog). En reflectieve vaardigheden moet je oefenen, de meesten van ons hebben dat niet geleerd.
Goed met elkaar in dialoog betekent precisie betrachten in wat je denkt, waarom en wat dat betekent. En precisie kost tijd en moeite.
Dat een bestuurder zegt dat precieze dialoog nodig is geeft mij hoop. Hoop dat als mensen gaan begrijpen dat het loont om tijd en moeite te doen en precisie in gesprekken na te streven, dat we echt een betere wereld kunnen maken. Ik heb behoefte aan hoop, aan signalen dat we niet alleen op grote schaal de boel verpesten, zoals het klimaat. Maar we ook dezelfde kracht kunnen gebruiken om de wereld een betere plek te maken. Beter voor wie of wat, kan het de aarde en het universum schelen dat de zeespiegel stijgt? Of dat we als mens elkaar doden, verwonden en traumatiseren – ik denk het niet. Maar ik ben een mens en daarom vind ik het wel van belang dat we goed zorgen voor elkaar en de omgeving waarin we leven. Al is het maar omdat mijn huis vlak bij de zee staat en ik het niet kan aanzien hoe mensen elkaar het leven zuur maken.
Waarom veer ik op als een bestuurder ‘precieze dialoog’ zegt. Omdat er bij mij een beeld opdoemt van mensen in het werk die niet bezig zijn hun eigen opvatting te verdedigen, maar met precisie onderzoeken op basis waarvan ze denken en handelen. Dat kost moeite, geduld en tijd. Want de grote hang naar oplossingen en resultaten (dat lucht zo lekker op) heeft veel complexiteit gebracht in het dagelijks leven. Bijvoorbeeld: een gezin met problemen kan wel met 18 verschillende regelingen te maken krijgen (vaak goed bedoelde oplossingen) en daarmee met 18 verschillende functionarissen – die niet met elkaar overleggen, want ze werken in andere domeinen en organisaties. Wanneer ik een sessie beleg met de opdracht ‘verzin een oplossing voor dit probleem’, dan komt daar bijvoorbeeld uit: maak één loket. Maar is de problematiek dan opgelost? Vermoedelijk wordt de ellende dan nog groter, want: bij wie komt het loket, is daar capaciteit en geld voor, gaan we dan ook in de infrastructuur investeren, bij wie staat dat überhaupt op de begroting, vindt de politiek het ook een goed idee, ga zo maar door. En wat is dan de taak van dat loket? Niet heel opbeurend, zorgt voor veel frustratie.
Maar ik heb behoefte aan hoop en dat ontstaat als je het onderzoek aangaat. Dus niet beginnen met het bedenken van een oplossing, maar beginnen met begrijpen wat er speelt, waar het knaagt, waar mensen tegen muren oplopen. Niet door een adviesbureau in te huren en er een rapport over te laten maken. Maar met de partijen die een rol hebben in de problematiek – inclusief degenen die het betreft, laten we zeggen ‘de burger’ – in dialoog gaan. Dan onderzoek je met elkaar wat er aan de hand is, welke aannames er zijn, welke veronderstellingen ieder in de greep houden en welk handelen aan de orde is en zou moeten zijn. Dat vereist tijd, moeite en precisie. En lef om het eigen gelijk te bevragen. Is het dan wel opgelost? Waarschijnlijk niet direct. Maar het geeft wel de inzichten die nodig zijn om een goede duurzame oplossing te gaan maken. Misschien is dit een open deur, maar ik vind het hoog tijd dat we zo op grote schaal gaan werken.
Dus ik veer op als een bestuurder precieze dialoog zegt – en dan hoop ik dat ze het zo bedoelt.