Over Hannah Arendt
Het Hannah Arendt Podium is een onafhankelijke vrijplaats voor rijksambtenaren en heeft als ‘beschermvrouwe’ het programma Dialoog en Ethiek. Maar wie is Hannah Arendt en waarom is er een podium naar haar genoemd?
Hannah Arendt nam ‘zelf nadenken’ en verantwoordelijkheid voor de wereld nemen zeer serieus. Ze roept ons op om niet gedachteloos te doen wat ons gevraagd wordt, maar om altijd na te denken over de gevolgen van je handelen. Daarnaast geloofde ze dat mensen in staat zijn om telkens weer iets nieuws aan te vangen, wat steeds weer een grotere of kleinere verandering van wereld teweeg brengt. Ze noemt dat ‘nataliteit’. Wat ze ook benadrukt is dat politiek bedrijven niet alleen ‘op een partij stemmen’ inhoudt, maar dat dit het opzoeken van de ander is en hiermee in gesprek gaan. Bij voorkeur met iemand die qua gedachtegoed ver van het jouwe verwijderd is. Om zo de wereld beter te begrijpen en er met elkaar een plek van te maken waar men in vrede kan samenleven.
Nadenken, met elkaar in gesprek gaan, de wereld en elkaar beter begrijpen, allemaal zaken waarvoor dit open podium de ruimte wil scheppen. Vandaar: Hannah Arendt Podium.
Hannah Arendt wordt op 14 oktober 1906 geboren in Linden, vlak bij Hannover, als enigst kind van twee welgestelde, Joodse ouders. Al op jonge leeftijd interesseert zij zich voor filosofie en Griekse poëzie. Ze wil boven alles weten hoe de wereld in elkaar steekt. Ze wil begrijpen. In 1925 gaat Hannah in Freiburg filosofie studeren. Hier doceert ook de spraakmakende filosoof Martin Heidegger, wiens gedachtegoed grote indruk op de jonge Hannah maakt en met wie ze een kortstondige relatie krijgt.
Arendt voltooit haar studie in 1929 in Heidelberg met een proefschrift over de visie op de liefde van kerkvader Augustinus. Het thema liefde zal vanaf dat moment als een rode draad door haar leven en boeken lopen. Haar ‘Amor Mundi’, liefde voor de wereld zoals die is, zal in de Tweede Wereldoorlog echter danig op de proef gesteld worden. Ze is actief in het verzet en in 1940 wordt Hannah gearresteerd en ondergebracht in een interneringskamp. In 1941 ontsnapt ze samen met haar man, Heinrich Blücher, naar de Verenigde Staten. In New York begint haar tweede leven, een nieuw begin, eerst als auteur en columnist, later als redacteur en hoogleraar.
In 1951 publiceert ze haar eerste grote boek: De oorsprong van het totalitarisme. Ze heeft er vier jaar aan gewerkt. Het is een politieke geschiedenis en theorie van nazisme en stalinisme. Ze vestigt hiermee onmiddellijk haar naam. De artikelen die zij als verslaggever voor The New Yorker schrijft over het proces tegen Adolf Eichmann worden in 1963 te boek gesteld onder de titel Eichmann in Jeruzalem. Het boek krijgt als ondertitel ‘Report on the Banality of Evil’. Arendt is van mening dat in ‘gedachteloosheid’ de banaliteit van het kwaad schuilt. Het is volgens haar het gebrek aan besef van wat je verantwoordelijkheid of deelverantwoordelijkheid is ten opzichte van de systemen waarin je leeft en werkt.
In haar - misschien wel belangrijkste - boek The Human Condition (Vita Activa), dat in 1958 verschijnt, onderscheidt Arendt de drie belangrijke menselijke activiteiten: arbeid, werk en handeling. Handelen is spreken in het openbaar en politiek actief zijn met betrekking tot de zaken die voor iedereen van belang zijn. In een gesprek met een ander merkt men pas waar men zelf staat en wie je bent en ontdekken we de gezamenlijke betrokkenheid op de vraagstukken van ons leven in de wereld. Het denken, zo redeneert Hannah, maakt de mens tot mens. Alleen zij bezit het creatieve vermogen iets nieuws te beginnen of in gang te zetten, iets wat geheel afwijkt van het voorgaande of de status-quo.
Het is dit gedachtegoed dat het Hannah Arendt Podium, in 2017 in het leven geroepen door een paar enthousiaste rijksambtenaren, haar naam gaf. Door na te denken over ons handelen kunnen we ons leven én werk tegen het licht houden en bijvoorbeeld besluiten dat dingen anders moeten. De grote vijand van ‘liefde voor de wereld’ is in haar ogen de vervreemding van de wereld. Dit zorgt voor het wegvallen van solidariteit tussen en zorg voor mensen. Je afwenden van de wereld is je afwenden van de dialoog met jezelf en met anderen én van het actief onderzoeken en uitdrukken van betekenis en zin. Het Hannah Arendt Podium biedt rijksambtenaren een podium om naar elkaar te luisteren, met elkaar in gesprek te gaan en van elkaar te leren.
Hannah Arendt blijft de rest van haar leven schrijven en overlijdt uiteindelijk op 4 december 1975. Ze heeft geen kinderen gekregen; de wereld, waarvan ze uiteindelijk zoveel hield, is haar enige erfgenaam.
