Dossier publiek leiderschap
Dit dossier over publiek leiderschap zoekt naar antwoorden op urgente en gewichtige vragen. Het wordt samengesteld onder regie van het rijksbrede programma Dialoog & Ethiek en kijkt dus vanuit morele vragen en ethisch perspectief naar de aard en betekenis van het werk van publieke leiders.
Het dossier wil ‘de dialoog over ethisch leiderschap’ voeden met reflecties, kennis, ervaringen en ‘manieren van doen’ die voor dit vraagstuk waardevol zijn. Bijdragen van professionals die begaan zijn met dit vraagstuk, zijn welkom op dialoogenethiek@rijksoverheid.nl
Waarom is dit nodig?
Wij zien publieke leiders worstelen met hun taak. En wij zien leidinggevenden vruchtbare attitudes ontwikkelen. We zien ook medewerkers gemotiveerd raken door goed leiderschap, en net zo vaak gefrustreerd afhaken door tekortschietend leiderschap. Duidelijk is dat leiding geven aan teams en organisaties in het publieke domein geen eenvoudige of eendimensionale opgave is. Bovendien zijn de eisen van gisteren niet hetzelfde als die van vandaag of morgen. De ‘inhoudelijke’ klussen zijn taai en moeilijk te volbrengen, om daar bovenop ook nog tijd te vinden voor de ontwikkeling van het eigen leiderschap lijkt schier onmogelijk. Wat moet aandacht krijgen? Hoe breng ik dat op? Waar vind ik de rust me te verdiepen? Wat wordt er van mij verlangd? Wie beslist of mijn inzet ‘goed’ is en hoe wordt dat beoordeeld?
Leiders van publieke organisaties hebben de krant of de zoveelste X-storm niet nodig om te weten dat zij zelf én hun teams volop in de wind staan. De kritiek is hard en vaak onterecht - en misschien net zo vaak terecht. Alle commentaren vormen een permanente aanslag op motivatie en uithoudingsvermogen, ongeacht of de kritiek nu oppervlakkig is en de kern mist óf juist diep raakt. Het is verdraaid ingewikkeld om stabiel en goed leiding te geven aan een publieke organisatie. Er staat ook veel op het spel: burgers hebben hinder van verkeerde beslissingen en varen wel bij goede. Wat betekent dit voor de aard en kwaliteit van publiek leiderschap? Over welke vermogens moeten publiek leiders beschikken? Wat kan van leidinggevende ambtenaren worden verwacht binnen een democratie die in grote mate wordt gevormd en gestuurd door politici?
Vermoedelijk zijn dergelijke vragen onderdeel van een permanent onderzoek dat nooit af zal zijn. Dat kan gaan om ‘klassiek’ onderzoek dat aan wetenschappelijke eisen voldoet, maar ook om ‘onderzoeksgesprekken’ waarin gestructureerd en vanuit de ervaring aan inzichten wordt gewerkt. Een dialoog over ethisch leiderschap kan op verschillende manieren en met diverse middelen vorm krijgen, maar zal uiteindelijk gericht moeten zijn op phronèsis, Grieks voor ‘praktische wijsheid’. Daar zijn we in dit dossier naar op zoek.