Hoe het DOEboek Opgavegericht Samenwerken helpt in elkaars wereld te stappen.
Bij het werken aan de complexe maatschappelijke opgaven kan het DOEboek Opgavegericht Samenwerken handvaten en inspiratie bieden. Zo ook voor Annelies van der Wal van Human Trail. Programma Grenzeloos Samenwerken zit thuis aan de keukentafel bij Annelies die met haar eigen bureau mensen en organisaties begeleidt bij het opzetten en verbeteren van (strategische) samenwerking voor de opgave waar ze voor staan.
Goed opgeleid zorgpersoneel als opgave
Goede zorg, ook in de toekomst, is een belangrijke maatschappelijke opgave. Het onderwijs speelt daarbij een cruciale rol door te voorzien in goed opgeleid zorgpersoneel. Een collectief van vier onderwijsinstellingen in de regio Rivierenland onder begeleiding van Annelies leveren hieraan een bijdrage. De zorgproblematiek in de regio is volgens Annelies een belangrijk onderwerp waar inmiddels duidelijk van is geworden dat de spelers het niet ieder vanuit hun eigen koker kunnen oplossen. “Iedereen ziet het belang, want het personeelstekort in de zorg wordt met de vergrijzing alleen maar nijpender. Het onderwijsaanbod is divers, het aanbod van studenten in de regio is minder groot en de keuze voor de zorg is niet altijd de meest voor de hand liggende keuze.” Dit alles maakt volgens Annelies het belang van goed en aantrekkelijk onderwijs door de hele regio duidelijk.
Aanpakken vanuit het ecosysteem
De eerste stap voor Annelies was het starten van een goed gesprek. “Ik heb de directeuren van vier onderwijsinstellingen bij elkaar aan tafel gekregen om samen de zorgproblematiek aan te pakken. In het gesprek kwam naar voren dat zij dat collectief willen aanpakken vanuit de bestaande netwerken en samenwerkingen in de zorg en welzijn.” Tot nu toe was het onderwijs onvoldoende betrokken in het speelveld van de zorgproblematiek om mee te denken aan oplossingen.
Volgens Annelies is het essentieel om het onderlinge vertrouwen te versterken en over en weer van elkaar te weten waar iemand mee bezig is. “Het DOEboek Opgavegericht Samenwerken heeft me daarbij geholpen. Toen we bezig waren met de vragen ‘Wat dan?’ en ‘Zien we dat allemaal op dezelfde manier?’ hebben de verschillende overzichten van ‘Het speelveld in kaart (pagina 136 – 138) in het DOEboek veel inzicht gegeven. Met name de cirkels met de rollen en acties met alle lagen was heel verhelderend. Zeker omdat er in het DOEboek gesproken werd over de extra laag ‘meedenken’ die ik tot dan toe nog niet gebruikte.”
In elkaars wereld stappen
Het speelveld aanvullen met organisaties en mensen, die misschien ook een andere kijk op de zaken hebben dan de ‘usual suspects’, was nodig voor deze opgave. Bladerend door het onderdeel ‘Samenwerken’ slaat Annelies het DOEboek open bij het onderdeel ‘In elkaars wereld komen’ (pagina 166 - 169). “Als je kijkt naar het ecosysteem, kijk je wat mij betreft ook naar de toekomst. Wat is het beeld? Wat zijn de niet logische spelers die ook aan tafel moeten zitten? Het werken aan de opgave vraagt om een breder perspectief met meerdere blikken, waarbij ook in dit geval onderwijs in het ecosysteem zit.” Dat betekent volgens Annelies dat je niet kijkt vanuit jouw eigen bril of eigen belang, maar naar het gezamenlijke belang van goede en betaalbare zorg in de toekomst. Het interview met de Rijkstrainees die voor hun opdracht De Biesbosch in gingen (pagina 106 - 109) is volgens Annelies een mooi voorbeeld van letterlijk in elkaars wereld stappen waarbij de trainees ook een ‘unusual suspect’ in beeld hebben gekregen.
“Letterlijk op de werkplek van de ander gaan zitten en dan vragen stellen.”
Zoom uit en zoom in
Een ecosysteem is heel groots en vraagt om een breder perspectief en ook om te kijken naar de toekomst. Dat maakt het soms lastig om effectief en wendbaar te zijn. De manier van kijken van het onderdeel ‘Zoom uit en zoom in’ (pagina 26 - 27) in het DOEboek kan volgens Annelies een oplossing bieden. “Je hebt soms wat ik noem de hoofdweg en de ventweg. De hoofdweg is de grote opgave en gaat over vragen als: ‘Wat hebben we hier te doen?’ en ‘In welk ecosysteem zitten we?’. De ventweg geeft juist de korte termijn acties weer: de kleine stappen die gezet kunnen worden. Je moet niet de hele tijd alleen maar het grotere geheel zien en op de hoofdweg zitten. Het is een kwestie van inzoomen, weer uitzoomen en inzoomen. Zo kan je zaken juist ook concreet maken.”
Letterlijk op de stoel zitten van
Een duidelijk zicht op de opgave en het speelveld geven nog geen garantie op een effectieve samenwerking. Annelies erkent dat het gewoon ook een keer niet kan ‘stromen’ tussen verschillende spelers. In zo’n geval probeert zij altijd een laag dieper te gaan en letterlijk op iemands stoel te gaan zitten. “Ik ga dan echt naar de kamer van een onderwijsdirecteur, zorgmanager of een innovatiemanager en stel de vraag: ‘Wat heb jij op jouw bordje liggen en waar word jij op ‘afgerekend’?’ Je kan heel veel praten over waar je naartoe wilt en wat de ambities zijn, maar wat speelt er nu op dit moment waardoor dingen misschien niet direct lukken?”
Annelies heeft zelf gezien dat het voor de ander een soort opluchting is als je echt op hun stoel gaat zitten en vanuit daar het gesprek met elkaar aangaat. Het DOEboek Opgavegericht Samenwerken helpt haar en de teams die ze begeleidt met praktische handvatten om dit soort gesprekken met elkaar te voeren en samen bij te dragen aan de maatschappelijke opgave.
Geïnspireerd door het verhaal van Annelies en wil je zelf aan de slag met het DOEboek?