Niek Mouter (TU Delft/Populytics): “Ik herken de twijfel van ambtenaren”
Niek Mouter is een van de bedenkers van de Participatieve Waarde Evaluatie (PWE). Die moet het gat vullen tussen online enquêtes en live inspraakavonden. Zo hoopt Niek op meer begrip: van overheid voor burgers – en vice versa. Tijdens Wijs naar de Wet op 23 april gaat hij op zoek naar ‘de vragen waar ambtenaren van wakker liggen’.
Waarom was er nóg een methode nodig voor participatie?
“Verschillende mensen hebben nu eenmaal verschillende behoeften. De een heeft tijd en zin om naar inloopavonden te gaan, daar in het openbaar het woord te voeren en naar anderen te luisteren; anderen willen liever online iets invullen. Die laatsten vormen een grote groep. Wij vonden, in 2017, dat er een online methode nodig was die mensen echt op de stoel van de bestuurder zet en inzicht geeft in dilemma’s. Inmiddels hebben we de methode zo’n zeventig keer toegepast.”
Welke vragen lenen zich voor een onderzoek volgens de PWE?
“Ze moeten de dagelijkse leefwereld raken óf gaan over rechtvaardigheid en eerlijke verdeling. Dat zijn thema’s waar mensen graag over meedenken. Verder moet de schaal niet te klein zijn, dus niet op straatniveau. Daar kan je elkaar ook aanspreken bij de bakker, in plaats van een online raadpleging te organiseren. Voor gemeentelijke thema’s is een PWE wel geschikt, maar voor landelijke thema’s misschien nog wel het meest. Dan is de kloof met burgers ook vaak het grootst.”
Als rijksambtenaar word je niet spontaan aangesproken door mensen met een mening over jouw beleidsterrein
Maar een rijksambtenaar kan toch ook bij de bakker mensen aanspreken? De straat opgaan?
“Ik bedoel meer: als lokaal bestuurder of ambtenaar ben jij in je buurt als zodanig bekend en spreken mensen je aan als ze iets vinden van je beleid. Als rijksambtenaar word je niet spontaan aangesproken door mensen met een mening over jouw beleidsterrein.”
Lukt het jullie om een doorsnee van Nederland te bereiken?
“Dat lukt, ja. We werken met een panel dat representatief is op geslacht, leeftijd en opleidingsniveau. Daarnaast vragen we vaak wat mensen gestemd hebben en dan blijkt dat wij ook daarin een representatieve groep bereiken. Ook niet-stemmers doen graag mee aan onderzoeken zoals de onze, dat is wel mooi. Over het algemeen denken mensen gewoon graag mee. Aan deelnemers uit de representatieve groep geven we een kleine vergoeding van een paar euro; dat helpt ook.”
Wat ga jij op 23 april doen tijdens Wijs naar de Wet?
“We willen samen met de zaal een aantal vragen formuleren, die we aan ons panel kunnen voorleggen. Wat zijn nou dingen waar ambtenaren van wakker liggen, waar ze input voor kunnen gebruiken van de bevolking? We zijn er nog niet uit of we kiezen voor inhoudelijke thema’s of meer algemene vragen zoals ‘mag een ambtenaar afwijken van de regels om iemand te helpen, en onder welke voorwaarden dan?’. Ik draag er met mijn onderzoek graag aan bij dat ambtenaren hun werk beter kunnen doen.”
Wat hebben ambtenaren nodig, denk jij?
“Ik begrijp dat ambtenaren soms twijfelen over wat het goede is om te doen. Je kan op je eigen morele kompas afgaan, maar dat kan en wil niet iedereen. Veel ambtenaren willen meer mandaat voelen, meer onderbouwing.”
Als ambtenaar en onderzoeker heb ik ook met dilemma’s te maken
Herken je die twijfel over het goede?
“Zeker. Als ambtenaar en onderzoeker heb ik ook met dilemma’s te maken. Soms merk je dat je opdrachtgever uit een onderzoek net die conclusie pikt die hem of haar goed uitkomt. Terwijl de uitkomsten genuanceerd zijn. Wat doe je dan als onderzoeker: spreek je je uit of laat je het zo? Dit zullen beleidsmedewerkers ongetwijfeld herkennen. Ik vind het goed dat een programma als Dialoog & Ethiek mensen hierover het gesprek laat voeren, zodat ze sterker komen te staan.”
Wat wil je het publiek meegeven op de 23e?
“Ik hoop dat ze meedenken, dat vooral. Maar een boodschap? Nou, ik las laatst een Amerikaans onderzoek over wat voor democratie burgers eigenlijk willen en dat sterkte mij in wat ik doe: mensen willen een representatieve democratie, mits die zich baseert op héél goed en regelmatig onderzoek onder de bevolking. Wat zijn de zorgen, wat zijn de prioriteiten? Dat kun je niet eens in de vier jaar meten, dat moet je vaker doen. Zo vergroot je ook het vertrouwen.”
Kan je dat nog uitleggen?
“Wat mij opvalt in onze onderzoeken: heel veel mensen denken dat de overheid ‘maar wat doet’. Als ze de dilemma’s onder ogen krijgen en mogen meedenken, zeggen ze: wat goed dat de overheid dit allemaal in beeld heeft. Vergeet niet: veel mensen kennen helemaal geen ambtenaren en hebben niet zo’n positief beeld. Door ze op een goede manier te betrekken, vergroot je het vertrouwen. Zo’n onderzoek werkt twee kanten op.”