Waardenvol werken in de praktijk: SG's in gesprek met de praktijk over de Ontwikkelagenda deel 1, SG AZ
Ervaren onveiligheid moeten we weghalen
Om te laten zien hoe er overal binnen de Rijksoverheid gewerkt wordt aan de Ontwikkelagenda Rijksdienst maken we een gespreksronde langs de departementen. De interviews koppelen direct aan de praktijk en in elk interview staat een van de zes werkagenda’s uit de Ontwikkelagenda centraal. Met aan tafel de Secretaris-generaal en een betrokkene uit de praktijk. We beginnen bij het Ministerie van Algemene Zaken, met aan tafel Secretaris-generaal Gert-Jan Buitendijk en Martijn Bemelmans, gedragsadviseur bij de Dienst Publiek en Communicatie (DPC).
Herijking van het ambtelijk vak
Gert-Jan Buitendijk: “Er gebeurt van alles in de samenleving, er is niet alleen de crisissituatie met Oekraïne maar er zijn ook de uitdagingen van klimaat, stikstof, de asielproblematiek, Groningen en het toeslagenschandaal. Er worden andere dingen van de overheid verwacht, en van ons ambtelijk vakmanschap. Dat vraagt om een herijking van het ambtelijk vak en om het gesprek over de vraag: Waarom waren we er ook alweer? De Ontwikkelagenda geeft daar richting aan.”
Tegenspraak en vragen stellen
Martijn: “Toen ik bij de overheid kwam werken was ik best kritisch. Maar ik ging er ook van uit dat de mensen die er werken dit doen vanuit een drive om zich in tezetten voor de samenleving. Bij DPC werd ik actief uitgenodigd en voel ik me vrij om mij uit te spreken en te zeggen wat me opvalt of waar ik me over verbaas.” Gert-Jan: “Die frisse blik van de nieuwkomer hebben we nodig.” Dat binnen de Rijksoverheid het stellen van vragen en het tegenspreken nog lastig kan zijn werd verwoord op Rijksportaal
Met een groot aantal steunbetuigingen van Rijkscollega’s. Gert-Jan: “Je moet er voor zorgen dat er binnen de organisatie ruimte en veiligheid is voor tegenspraak en discussie.” Staat dat bieden van veiligheid op gespannen voet met het bieden van openheid als overheid? Gert-Jan: “Die twee moet je niet perse als tegenovergesteld zien. De overheid moet transparant zijn; ik vind dat de overheid moetzeggen wat ze doet en doen wat ze zegt. Daarnaast moeten ambtenaren ruimte hebben argumenten en ideeën naar voren te brengen. Dat is hun werk. In the end worden er politieke keuzes gemaakt en kunnen ambtelijke adviezen niet worden gevolgd. Zo werkt dat bij ons. Als manager is het belangrijk goed te kijken of die ruimte er is en blijft.”
Nieuwe sociale normen
Hoe kijkt Martijn naar de uitdaging uit de Ontwikkelagenda om de 140.000 Rijkscollega’s ook te stimuleren tot ander gedrag? “Dat andere gedrag moet vanuit de top worden gedragen en gestimuleerd. Er moet zich een nieuwe sociale norm vestigen, een norm waarbij het normaal is dat mensen zich uit spreken, waardoor iedereen zich vrij voelt om dat ook te doen. Emoties zoals angst, voortkomend uit het gevoel om uitgesloten te worden of geen leuke opdrachten meer te krijgen, moeten worden weggenomen. Leidinggevenden moeten het gevoel hebben dat ze in staat zijn dat gesprek te stimuleren en te voeren, doordat ze de benodigde vaardigheden en instrumenten aangereikt krijgen.” Gert Jan: “Mooi! Met die blik moeten we ook kijken naar het proces van beleidsvorming. Als top van de Rijksdienst willen we in gesprek komen met onze rijkscollega’s over waar we tegen aan lopen en wat we nodig hebben: die ervaren onveiligheid moeten we weghalen.”
Voer het debat
Politiek ambtelijke verhoudingen halen soms de voorpagina van de krant: Op 11 juni opende het NRC met het artikel “Houd de politiek buiten het toezicht” – een interview met Alida Oppers (voorzitter Inspectieraad) en Theodor Kockelkoren, inspecteur-generaal der Mijnen. De twee inspecteurs pleitten voor meer onafhankelijkheid en minder politieke of ambtelijke inmenging in hun werk. Begin dit jaar werden door dezelfde krant Gert-Jan Buitendijk en zijn BZK-collega Maarten Schurink geïnterviewd, waarin ze hun zorg uitten dat ambtenaren in toenemende mate in het politieke debat getrokken, gebruikt voor politieke profilering door bewindspersonen en bedreigd in hun ambtelijke vakmanschap om in vrijheid te kunnen adviseren. Gert-Jan: “Deze artikelen maken onderdeel uit van het debat dat we met elkaar moeten voeren. Dat doen de DG’s en dat doen we ook als SGO.” Martijn: “Je geeft de overheid zo een gezicht en laat zien dat’er over wezenlijke zaken wordt nagedacht.
Waardenvol
De titel van de Ontwikkelagenda is “Waardenvol werken voor Nederland” Welke waarden staan bij jullie centraal? Gert Jan: “Als ik kijk naar de principes van ambtelijk vakmanschap dan staan bij mij werken vanuit professionaliteit en werken vanuit vertrouwen centraal. Ambtenaren zijn hele goede professionals, op wiens kennis en kunde de overheid moet kunnen varen. Met als centrale waarden open inclusief en integer. En daar koppelen dan de waarden vakkundig, kritisch en verbeteringsgericht mooi aan.” Martijn: “Mijn focus ligt ook op het werken vanuit vertrouwen. Vertrouwen tussen de maatschappij en de overheid is een wisselwerking, waarin de primaire verantwoordelijkheid ligt bij de overheid. En daarin moet je open en transparant in handelen.”
|
De Werkagenda Politiek-ambtelijke verhoudingen is onderdeel van de Ontwikkelagenda en richt zich op een goede interactie tussen ambtenaren, bewindspersonen en politiek. Deze drie partijen hebben elk een andere rol en een andere taak. Het is belangrijk dat zij oog voor en inzicht hebben in elkaars bijdrage. En dat dit samenspel ontspannen verloopt. Onderwerpen binnen deze agenda:
|