De toegenomen waarde van bomen
Het team van Grenzeloos Samenwerken kwam tijdens de Outdoor Office Day bijeen tussen de monumentale beuken op de Koekamp. Het effect van de kantoortoren verlaten was direct merkbaar: er ontstond allerlei interactie en er werden nieuwe verbindingen gelegd. Bijvoorbeeld met Leendert Koudstaal de bomenman van de Gemeente Den Haag.
“Ik ben de zesentwintigste bomenman van Den Haag en zie dit werk als iets wat je voor de mensen nu en voor hun nazaten doet: we geven de stad en aarde aan volgende generaties door.” Leendert Koudstaal is beleidsadviseur bomen en groen voor de gemeente Den Haag en daarnaast voorzitter van de Intergemeentelijke Studiegroep Bomen. Hij gaat bijna met pensioen maar blijft zich bezighouden met de rol van bomen en groen in de stedelijke omgeving. “De Europese Unie heeft ja gezegd op een voorstel van Frans Timmermans en Diederik Samson om 2,5 miljard bomen te gaan planten. Daar moet een plan voor komen. Hoe ga je dat aanpakken? Het idee is om rond steden kweekbossen aan te leggen, op de plek waar nu nog intensieve landbouw plaatsvindt. Aan de planvorming daarvoor ga ik mijn steentje bijdragen.”
Vijf eeuwen bomenhistorie
Het vervolggesprek met Leendert vindt plaats op het Korte Voorhout, de plek die je kunt zien als de start van de Haagse bomengeschiedenis. In 1536 gaf keizer Karel V de opdracht hier een brede laan met vier rijen lindebomen 'te planten ende te setten in 't Voorhout van Den Haghe'.. De laan werd in de volksmond de Lindelaan of Lange Lindelaan genoemd. En zo leerde hier Liesje Lotje lopen langs de Lange Lindelaan. Leendert is een bevlogen spreker als het gaat om het belang van bomen in de stad. “Het klimaat in de stad is praktisch al een woestijnklimaat. Bomen zorgen voor schaduw en maken de stad koeler. Ze produceren zuurstof, vangen fijnstof op en zuiveren zo de lucht. Ze zorgen voor een eigen ecosysteem in de stad.” Deze ‘ecosysteemdiensten’ die bomen geven maken bomen tot een belangrijk maatschappelijk kapitaalgoed. Om dat verder te kwantificeren heeft het Bloomberg City lab uit New York een model met de naam i-tree gemaakt om de waarde van bomen te bepalen. De voordelen van de plaatsing van bomen om de gevolgen van klimaatverandering te verminderen resulteerde in een opleving van de aandacht voor bomen in de stad. “Een iconisch project in Milaan is het Bosco Verticale: twee met bomen beplante wolkenkrabbers. Een bos dat de lucht in gaat en de bewoners voorziet van koelte, gezuiverde lucht en een groen uitzicht. In Nederland kreeg deze aanpak navolging in het gebouw The Valley op de Zuidas en in het gebouw Amsterdam Vertical
Sta in de weg
Maar soms kunnen bomen ook als spelbreker worden gezien bij het realiseren van de ambities van de stad. Als voorbeeld geeft Koudstaal de plannen voor een tramtunnel bij de Koninginnegracht. Vijfentwintig monumentale paardenkastanjes stonden daarbij in de weg. “Om te kijken wat te doen is een denktank opgezet. Iedereen mocht meepraten, onder begeleiding van een onafhankelijk voorzitter. Voor- en nadelen van het gemaakte plan werden besproken en alternatieven werden in kaart gebracht en met een sterrensysteem beoordeeld. Uiteindelijk werd besloten de tunnel niet aan te leggen en de gereserveerde 120 miljoen te gebruiken voor andere verbeteringen in de stad. Iets verderop werd overigens wel een tunnel gerealiseerd, de Koningstunnel. De monumentale honderdjarige kastanje die daar in de weg stond. Met een bijzondere techniek geleend van de offshore lukte het om stalen platen onder de kluit te schuiven en de boom tachtig meter te verschuiven. De boom heeft deze operatie gelukkig overleefd. “Er is in algemene zin steeds minder vertrouwen in de overheid maar met dit soort reddingsacties kun je goodwill terugwinnen.”
Opgavengericht werken in de gemeente
Gemeenten hanteren steeds meer een gebiedsgerichte aanpak, met als onderdeel de planvorming voor het groen in dat gebied. Hier is een duidelijke parallel met het opgavegericht werken bij de Rijksoverheid. “Onze burgemeester Jan van Zanen heeft een heldere visie om ook binnen de gemeente grenzeloos samen te werken. Dat doet hij met liefde voor de stad: hij is absoluut uit het goede hout gesneden.”