Tweede dag van de Publieke Dienstverlening : bespreek de buikpijnproblemen
Voor de tweede keer werd de dag van de Publieke van de Dienstverlening gehouden. En dan kun je, in de woorden van Carola Schouten, al best spreken van een traditie. Beleidsmakers, dienstverleners en specialisten van uitvoeringsorganisaties, gemeenten, provincies en de rijksoverheid politici, pers en burgers ontmoetten elkaar. Zij waren in de ochtend te gast bij uitvoeringsorganisaties met een plenair middagprogramma in New Babylon in Den Haag.
| Een Eritrese vrouw wordt op minderjarige leeftijd uitgehuwelijkt. Na zes weken ontvlucht ze haar man en vraagt asiel aan in Nederland. Ze is inmiddels zwanger. Ze krijgt een verblijfsvergunning en bevalt van een tweeling. Ze volgt een MBO-opleiding en krijgt studiefinanciering, met een eenoudertoeslag. Later volt naturalisatie. Bij een controle dor DUO blijkt de vrouw als gehuwd in de registers te staan geregistreerd. DUO besluit de eenoudertoeslag in te trekken, waardoor er een schuld van 8.000 euro ontstaat. De schuld wordt verrekend met de lopende studiefinanciering (een vermindering van 177 euro per maand). Door het wegvallen van de toeslag en de vermindering op de studiefinanciering moet de vrouw naast haar studie gaan werken om de eindjes aan elkaar te knopen. Dat leidt weer tot een te hoog inkomen voor de bijzondere bijstand. De gemeente waar de vrouw woont klopt aan bij DUO: wat kan DUO voor de vrouw betekenen? |
Deze casus wordt behandeld als voorbeeld voor de werkwijze van de ‘Maatwerkplaats’ die DUO inzet om ‘buikpijn problemen’ uit de werkpraktijk te bespreken. De deelnemers nemen plaats in een vissenkomopstelling: twee kringen, met in de binnenkring vertegenwoordigers van beleid en uitvoering, politiek en maatschappij. Zij voeren het gesprek over de case: de buitenkring luistert mee en reflecteert daarop.
Fix and solve
Harmen Harmsma Directeur-Generaal van DUO is er in zijn inleiding duidelijk over: als we niet voldoende investeren in de uitvoering, dan is het gevaar groot dat de machine vast loopt. De maatwerkplaats is zo’n investering: complexe problematiek wordt er vanuit verschillende perspectieven (maatschappelijk, juridisch, financieel) besproken en op een gestructureerde wijze geanalyseerd. Dat leidt tot een oplossingsvoorstel op basis waarvan een uitvoeringsbesluit kan worden genomen. Het gaat dan in de beste gevallen zowel om het oplossen van de concrete casus (to fix) als om het leren er van waardoor ook onderliggende problemen kunnen worden aangepakt (to solve).
Stand van Duo
Terug naar de casus: met de kennis van de aanwezigen wordt de problematiek ontrafeld: bij het in kaart brengen van de situatie van de vrouw bij binnenkomst is door de IND geregistreerd dat de vrouw gehuwd is. Echter een minderjarig gedwongen huwelijk is niet geldig. Daarbij was het duidelijk dat er in Nederland sprake was van een eenoudergezin. Maar doordat DUO zich alleen kan baseren op wat er in de registratiesystemen vermeld staat, leidde dat tot het besluit de eenoudertoeslag in te trekken. Kijkend naar de bedoeling van de toeslag en de situatie van de vrouw is de toeslag echter terecht. Jaarlijks rapporteert DUO aan de Tweede Kamer in de rapportage ‘Stand van DUO’ knelpunten uit de praktijk met voorstellen voor de oplossingsrichting.
Ontschotten
In het middagprogramma wordt het gesprek over het signaleren van knelpunten in de publieke dienstverlening voortgezet. Don Ceder (Christenunie) ontvangt als Commissielid SZW knelpuntenbrieven van bijvoorbeeld UWV en de Sociale Verzekeringsbank. Deze brieven bevatten belangrijke signalen, maar hoe kunnen we er voor zorgen dat knelpunten eerder in beeld komen, zodat het beleid er op kan worden aangepast. “Hoe kunnen we beleid beter ten dienste stellen van de publieke dienstverlening?” vraagt Don Ceder zich af. Ombudsman Reinier van Zutphen heeft wel een antwoord op deze vraag: “Mensen bij de overheid en mensen in de samenleving zijn het zelfde. Wij zijn zelf die overheid, en moeten veel intensiever het gesprek voeren met de maatschappij en daarvan leren”. Peter Kanne van I&O Research roept ambtenaren op om dilemma’s te benomen en risico’s durven te nemen, over de schotten heen te kijken en goede voorbeelden in de schijnwerpers te zetten.
Een krachtig samenspel
Precies dat over de schotten heen kijken staat centraal in de workshop ‘Een krachtig samenspel’ van Maartje Tielemans en Susanne van den Oudenhoven. Hoe stellen we de bedoeling centraal in ons werk? Een filmpje van Wouter ’t Hart laat het belang van een goede samenwerking zien: hoe politici, ambtenaren, journalisten, burgers en rechtspraak daarin allemaal een rol hebben. En hoe alles wat ieder van hen doet, van invloed is op een ander. Dat het belangrijk is om je daarvan bewust te zijn. En dat de manier waarop je dit samenspel samen vorm geeft, bepaalt hoe krachtig en succesvol de gezamenlijke resultaten zijn. het vraagt scherpte op en herbezinning van de bedoeling (wat staat er op het spel?), op de eigen bijdrage en de essentie van het eigen vakmanschap. Het van daaruit bekijken van het samenspel tussen alle actoren die daarvan deel uitmaken van het Met het gesprek over de vraag hoe we elkaar daarbij kunnen versterken.
Stap uit die Haagse bubbel
De workshopdeelnemers zijn een mooie afspiegeling van de deelnemers aan het geschetste samenspel. Aan de hand van een aantal vragen wordt het gesprek gevoerd over de bedoeling, het samenspel, de verwording van dat samenspel maar ook de kansen voor verandering. En dat levert mooie inzichten op: “probeer eerst anderen te begrijpen en dan pas zelf begrepen te worden’; “zorg dat ambtenaren op plekken komen waar ze uit hun Haagse bubbel stappen en kunnen luisteren naar de geluiden uit de maatschappij”; “Gebruik de inspiratie van het noaberschap, waarin mensen elkaar de ruimte geven en helpen zonder teveel regeltjes.”
Het begint bij de uitvoering
Als onderdeel van de dagafsluiting spreekt minister van Binnenlandse Zaken Hanke Bruins Slot. Zij vertelt hoe zij na haar werk als beleidsmedewerker pas echt met de uitvoering in contact kwam in haar functie als peletonscommandant in Afghanistan: “Pas toen voelde ik de impact van beleid en wetgeving op de praktijk. Mijn conclusie: het begint bij de uitvoering en eindigt bij de wetgeving, in plaats van andersom.” Bruins Slot memoreert een recente bespreking van een wetsvoorstel, waarbij vanuit de Kamer aan haar een amendement werd voorgelegd. En haar verzoek daar eerst een uitvoeringstoets op te mogen doen om zeker te stellen dat het een verstandig en haalbaar wetsvoorstel was: “Daar ben ik de Kamer dankbaar voor.” De oproep aan ambtenaren om de grenzen op te zoeken vraagt om goed leiderschap: “Geef mensen het voorbeeld om het goede te doen en bied ruimte voor tegenspraak. En voer het gesprek over die situaties waar sprake is van buikpijn. “
