Het Beleidskompas denkt vanuit de opgave en stelt belanghebbenden centraal

Nieuwsbericht | 06-04-2023 | 14:30

Carola Schouten: “Een regeling hebben is één ding, maar hoe zorg je ervoor dat de mensen voor wie die regeling bedoeld is, ook werkelijk bereikt worden? De overheid is complex en afstandelijk geworden: weten we bij het maken van beleid eigenlijk nog wel goed om wie het gaat en of we met de voorgestelde aanpak ook het beste doen voor deze mensen? Laat beleid niet iets zijn van alleen je eigen kolom, maar het resultaat van overleg met alle belanghebbende partijen.”

Franc Weerwind: “ik ben altijd op zoek naar beleidsambtenaren die eigenwijs zijn. In staat zijn de goede dialoog te voeren: hebben we genoeg nagedacht over de uitvoerbaarheid? We moeten onze besluiten kunnen uitleggen aan de samenleving.”

Het Beleidskompas is niet alleen een middel om tegemoet te komen aan de wensen van deze bewindslieden, maar is ook een krachtig hulpmiddel voor de beleidsambtenaar om tot professioneel goed onderbouwde beleidsvoorstellen te komen. Met de woorden “We hopen dat deze aanpak een natuurlijk onderdeel van de werkwijze wordt.” vond de lancering ervan plaats.

Kader: het Beleidskompas

Wat is het Beleidskompas? Het Beleidskompas is dé centrale werkwijze voor het maken van beleid binnen de Rijksoverheid. Alles wat essentieel is voor een zorgvuldige afweging en goede invulling van het beleidsproces zit in het Beleidskompas. Het kompas is bedoeld voor beleidsmedewerkers, wetgevingsjuristen, uitvoeringsorganisaties en toezichthouders om beleid te ontwikkelen. Met als vertrekpunt het in kaart brengen van de belanghebbenden worden er vijf stappen doorlopen: 1) Wat is het probleem 2) Wat is het beoogde doel 3) Wat zijn de opties om dit te realiseren 4) Wat zijn de gevolgen van deze opties 5) Wat is de voorkeursoptie Bij elke stap wordt bekeken welke belanghebbenden betrokken moeten worden. Het Beleidskompas biedt verder ook praktische handreikingen zoals de Gids Ambtelijk Vakmanschap, best practices en wijst op contactpersonen die kunnen helpen. Als het kompas vanaf het begin van de beleidsvoorbereiding wordt gevolgd, doorloop je een zorgvuldig beleidsproces, worden alle belanghebbenden erbij betrokken, alle relevante kwaliteitseisen meegenomen, worden verschillende beleidsopties overwogen en gereflecteerd hoe je met ambtelijk vakmanschap met het centrale vraagstuk kunt omgaan. Het kompas zorgt er zo voor dat je niet voor verrassingen komt te staan en een goede onderbouwing hebt voor bijvoorbeeld interne tegenspraak of in debat met de Kamer. Ook helpt het om de memorie van toelichting (bij wetten) te schrijven en de beleidskeuzes uitgelegd/CW3.1 kader en de Beslisnota in te vullen omdat je de in te vullen onderdelen al hebt uitgewerkt via de vragen van het Beleidskompas. Het Beleidskompas is te vinden op de website van het Beleidskompas. Een digitaal hulpmiddel is in ontwikkeling, en ook is er een rollenspel om de werking van het kompas te ervaren.

Kim Putters van de Sociaal-Economische Raad is ook blij met het nieuwe instrument: “Burgers en bedrijven hebben meer duidelijkheid nodig gezien alle crises die we moete zien te bedwingen: de tijd van de geitenpaadjes en het pleisters plakken is voorbij.”  Bij het ontwikkelen van beleid is het zaak om maatschappelijke sensitiviteit te tonen en de brug te slaan tussen de systeemwereld en de leefwereld. Maar wie zijn in die leefwereld de werkelijk belanghebbenden bij het beleid? Putters pleit daarvoor de toepassing van het gedachtengoed van het brede welvaartdenken, om op die manier de balans te zoeken tussen alle belangen die door beleid geraakt worden. Een manier om dat te doen kan het denken vanuit de door de Verenigde Naties opgestelde Sustainable Development Goals (SDG’s) Deze 17 SDG’s vormen een wereldwijde oproep tot actie om de planeet te beschermen, armoede te beëindigen en ervoor te zorgen dat alle mensen vrede en welvaart ervaren. En dat leidt tot een veel bredere reeks aan belanghebbenden. “Ga met hen open in dialoog, ga de regio’s in, bezoek de plaatsen waar mensen wonen en werken, zorgen en leren, ondernemen en recreëren. Ga nieuwe inzichten ophalen en draagvlak verwerven. Ga verder dan de doorrekeningen en het peilen van meningen.”

Vanuit zijn rol van vicepresident van de Raad van State houdt Thom de Graaf een warm pleidooi voor het doenvermogen van de overheid, waarbij een hechte samenwerking tussen beleid, uitvoering en toezicht al in het begin van het proces moet starten, om op die manier gemaakte beloften ook werkelijk te kunnen inlossen.

Het centraal stellen van de opgave en het werken volgens de bedoeling is ook iets waar Wouter Hart vanuit zijn rol als organisatieadviseur en auteur zich mee bezig houdt. Hij was één van de workshopbegeleiders van het middagprogramma. Aan de hand van levendige voorbeelden uit het ochtendritueel binnen zijn eigen gezin legt hij uit waar het om draait: Het verschil tussen iets moeten en iets zelf willen; het aanzetten van het eigen kompas; zicht houden op het werkelijke vraagstuk. Dus niet de reflex volgen om snel naar goed bedoelde oplossingen te grijpen en het probleem zo ‘te fixen’, maar er voor te zorgen dat degene om wie het gaat zelf de verantwoordelijkheid neemt. Waardoor het vraagstuk en niet de oplossing centraal komt te staan Over dit proces verscheen onlangs het boek De oplossingenmachine. Verder zijn er twee filmpjes gemaakt die het werken volgens de bedoeling toelichten.