De gids Ambtelijk vakmanschap helpt bij dilemma’s
De manier waarop ambtenaren hun werk (moeten) doen staat vol in de schijnwerpers. Of het nu gaat om de samenwerking tussen de ambtelijke en de politieke top, een open overheid, de maatschappelijke opgave die centraal moet staan, loyale tegenspraak of de dilemma’s die we tegenkomen op het moment dat we het gesprek voeren over ethische vraagstukken.
Ambtelijk vakmanschap, inmiddels een bekend begrip dat concrete vorm krijgt in de gelijknamige gids, biedt inzicht in de dilemma’s van ons werk en inspiratie voor hoe je daarmee om kunt gaan. De Krant sprak erover met Susanne van den Oudenhoven en Ingrid van Dijk, van het programma Grenzeloos Samenwerken.]
Tekst door: de Krant, BZK
Werken vanuit vertrouwen in burgers. Beter naar hen luisteren. Meer aandacht hebben voor wat ze van de overheid nodig hebben én meer aandacht voor wat rechtvaardig is. Laten zien hoe keuzes zijn gemaakt en welke afwegingen daarbij speelden. En zo staan er nog meer basisprincipes in de gids Ambtelijk vakmanschap, die helpt als je met dilemma’s in je werk te maken krijgt. Je vindt er ook voorbeelden van hoe we willen werken en hoe je het ‘ambtelijk vakmanschap’ zelf in de praktijk kunt brengen.
Werken vanuit vertrouwen in burgers. Beter naar hen luisteren. Meer aandacht hebben voor wat ze van de overheid nodig hebben én meer aandacht voor wat rechtvaardig is. Laten zien hoe keuzes zijn gemaakt en welke afwegingen daarbij speelden. En zo staan er nog meer basisprincipes in de gids Ambtelijk vakmanschap, die helpt als je met dilemma’s in je werk te maken krijgt. Je vindt er ook voorbeelden van hoe we willen werken en hoe je het ‘ambtelijk vakmanschap’ zelf in de praktijk kunt brengen.
Wat is de aanleiding voor de gids? En hoe hebben jullie die gemaakt?
Ingrid: “De Raad van State adviseerde in 2020 om een code ambtelijk vakmanschap te maken. In diezelfde periode schreven de secretarissen-generaals hun bekende ‘sgo-brief’ aan formateur Tjeenk Willink. Die ging over het samenspel tussen politiek en ambtenarij, over open en transparant werken. De vraag is natuurlijk: hoe doe je dat dan? Daar wilden we, met zo’n code, een antwoord op vinden. Er was meteen, en terecht vonden wij, veel weerstand tegen die naam. Collega’s dachten dat we een strak kader voor ambtenaren maakten maar dat was helemaal niet de bedoeling.”
Susanne: “Dus werd het een gids. Een hulpmiddel en een uitnodiging aan alle rijksambtenaren om samen toe te werken naar de leidende principes voor hoe we handelen. Zo hebben we de gids trouwens ook gemaakt, in gesprek met allerlei collega’s. We hebben er honderden ambtenaren over gesproken en ook via bijvoorbeeld LinkedIn veel reacties gekregen! Dat was precies de bedoeling: om samen eens goed naar ons werk te kijken en te bespreken wat daarin nou echt belangrijk is. Je moet het daar met elkaar over hebben, net als over de dilemma’s die je tegenkomt in het werk.
Wat weegt zwaarder, het politieke belang of de ambtelijke neutraliteit?
Wat kunnen ambtenaren met de gids?
Susanne: “De gids helpt bij vragen en mogelijke dilemma’s. Voorbeelden zijn er genoeg: werk je in de eerste plaats voor de minister of voor de samenleving? Wat weegt zwaarder, het politieke belang of de ambtelijke neutraliteit? Hoe ver ga je met tegenspraak bieden, ook als dat slecht kan uitpakken voor je carrière? Behalve bij vragen helpt de gids ook om de menselijke maat weer terug te brengen in ons werk. Daar is nog een wereld te winnen.”
Ingrid: “Het zou heel mooi zijn als collega’s, met de gids in de hand, vaker met elkaar praten over hoe we ons werk willen doen. Dat doen we niet van nature, een afdelingsoverleg gaat al snel alleen over de inhoud van het werk.”
En wat gaan we ervan merken?
Ingrid: “De gids is nooit af! We blijven eraan werken, ook nu de derde versie is gepubliceerd. Dat betekent dat iedereen mee kan blijven denken. We spreken er bijvoorbeeld over tijdens introductieprogramma’s, op bijeenkomsten van rijkstrainees en rijksbrede P&O-dagen.
Susanne: “We organiseren ook ‘kris-kras-gesprekken’ met twaalf rijksambtenaren. Over trots zijn op je werk, of juist niet. Wat blijkt? Veel collega’s willen heel graag dat de menselijke maat weer terugkomt. Maar hoe doe je dat? Dat kan knap lastig zijn en daarom vinden ze de gesprekken erg nuttig. Je hoort van anderen hoe ze het aanpakken en welke overwegingen ze daarbij hebben. Iedereen die mee wil praten, is van harte uitgenodigd! Neem vooral contact met ons op. Uiteindelijk staan we allemaal voor de opgave om ons werk zo te doen dat we het vertrouwen van de samenleving weer terugwinnen. Het is heel mooi om daar met de gids Ambtelijk vakmanschap aan bij te dragen!”