Maak Ruimte - Programmaplan Dialoog & Ethiek
“De norm is dat ambtenaren werken op basis van openheid en verantwoording. Dat ze kunnen omgaan met tegenspraak en direct contact met burgers. Dat ze effectief samenwerken over (organisatie)grenzen heen. En dat hen daarbij de maatschappelijke opgave helder voor ogen staat. Dat betekent niet alleen iets voor de kennis en vaardigheden van individuele ambtenaren, maar ook voor de samenstelling van teams, de manier van aansturing door leidinggevenden en de organisatorische randvoorwaarden. Dat vraagt van iedereen een bepaalde mate van realiteitsbesef dat cultuurverandering blijvende aandacht en tijd kost”
Bovenstaande passage uit de Kabinetsreactie op het rapport ‘Ongekend onrecht’ van de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) (2021) is de aanleiding geweest voor de start van het programma Dialoog & Ethiek. Een korte passage, waar een wereld achter schuil gaat. Want het vertrouwen in de overheid was nog nooit zo laag. Ondoelmatig, ongewenst en onrechtvaardig overheidsbeleid heeft grote schade aan burgers toegebracht. Bestaande denk- en handelingspatronen werken niet meer.
Aan de andere kant doen ambtenaren hun werk onder grote druk. Ze ervaren vaak onvoldoende ruimte voor een goede analyse of het gesprek over de vraag of beleid en uitvoering deugen. Daardoor voelen ze zich tekortschieten, of zelfs schuldig. Door het gebrek aan ruimte voor kritische reflectie, intern debat en tegenspraak ervaren veel ambtenaren hun werkomgeving als onveilig. Dit komt het werkplezier, de gezondheid van ambtenaren en de kwaliteit van hun werk niet ten goede.
“Er is vaak te weinig tijd en politieke ruimte voor ambtenaren om problemen goed te analyseren, opties en alternatieven te overwegen en op grond daarvan tot een goed beargumenteerd advies of voorstel te komen. Kritische reflectie, intern debat en tegenspraak worden in dat verband minder vanzelfsprekend en in de ambtelijke organisatie ook te weinig gestimuleerd of zelfs ontmoedigd” (Raad van State, 2021).
Het kernteam Dialoog & Ethiek is in november 2021 met deze opdracht van start gegaan:
ervoor zorgdragen dat ‘goede gesprekken’ over professionele vraagstukken en ethische dilemma’s op de werkvloer tot in de haarvaten van de rijksdienst (beleid, uitvoering, toezicht) plaatsvinden. Dit om verdere duiding en betekenis te geven aan ambtelijk vakmanschap, met bijzondere aandacht voor loyale tegenspraak’.
Hoe we daarmee aan de slag gaan, is te lezen in het programmaplan. Het plan beschrijft waar we aan werken, hoe we dat doen en welke concrete projecten er nu worden uitgevoerd. Het plan zullen we steeds bijstellen. We leren immers en zullen in het werken en in de ontmoeting met alle mensen met wie we samen werken steeds tot nieuwe inzichten komen. Een programmaplan als levend document.